Arkady fiedler biography

Arkady Fiedler

Arkady Adam Fiedler[1] (ur. 28 listopada1894 w Poznaniu, zm. 7 marca1985 w Puszczykowie) – polski działacz niepodległościowy, prozaik, reportażysta, przyrodnik i podróżnik, porucznikWojska Polskiego.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Był synem Antoniego Fiedlera, poznańskiego poligrafa i wydawcy, i Franciszki z Krajewiczów[2][3]. On to właśnie rozbudził w Arkadym namiętne zainteresowanie przyrodą. „Uczył mnie kochać rzeczy takie, obok których inni ludzie przechodzili obojętnie” – wspominał później pisarz o swym ojcu. Ukończył Gimnazjum im. Gotthilfa Bergera w Poznaniu, a następnie studiował filozofię i nauki przyrodnicze na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz na uniwersytecie w Poznaniu[4]. Studia te zostały przerwane wraz z wybuchem I wojny światowej i wcieleniem do armii niemieckiej[5].

W latach 1918–1919 brał udział w powstaniu wielkopolskim[5] (został wybrany do Komitetu Jedenastu Polskiej Organizacji Wojskowej Zaboru Pruskiego i był kierownikiem Działu Organizacyjnego w Dowództwie Żandarmerii Krajowej). 8 stycznia 1921 został zatwierdzony w stopniu porucznika żandarmerii ze starszeństwem od 1 kwietnia 1920[6].

W opublikowanej 24 września 1921 „Pierwszej liście oficerów rezerwowych WP” figurował jako porucznik rezerwy żandarmerii. W 1934 był porucznikiem rezerwy Kadry 7 dywizjonu taborów w Poznaniu ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 i 28. lokatą na liście starszeństwa oficerów taborowych oraz pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Poznań-Miasto.

Debiutował w 1917 cyklem wierszy „Czerwone światło ogniska” na łamach poznańskiego dwutygodnika „Zdrój”[5]. W latach 1922–1923 studiował w Akademii Sztuk Graficznych w Lipsku i ukończył ją zdobywając tytuł mistrza chemigrafii[2]. W 1926 wydał pierwszą książkę Przez wiry i porohy Dniestru. W 1928 wyjechał w pierwszą większą podróż do południowej Brazylii. Przywiózł z niej bogate zbiory zoologiczne i botaniczne, które bezinteresownie przekazał Muzeum Przyrodniczemu oraz innym naukowym placówkom w Poznaniu, i nie mniej bogate wrażenia, które opisał w książkach Bichos, moi brazylijscy przyjaciele i Wśród Indian Koroadów.

Żoną Arkadego Fiedlera była w tym czasie Janina z d. Ritter, którą poślubił w lipcu 1920 r.; mieli urodzoną w kwietniu 1924 r. córkę Barbarę. Po powrocie Fiedlera z podróży do Brazylii małżeństwo przeszło kryzys, m.in. na tle gospodarowania przez Janinę finansami podczas nieobecności męża, co doprowadziło pisarza do załamania nerwowego. W 1930 r. żona odeszła od niego, zabierając ze sobą córkę Basię, która zmarła w wieku 9 lat w 1933 r. W 1934 r. Fiedlerowie przeprowadzili rozwód[7].

W 1933 pisarz urzeczywistnił swe najgorętsze marzenie: wyruszył do Amazonii. Wyprawa zaowocowała książką Ryby śpiewają w Ukajali, która zdobyła wielkie uznanie czytelników. W 1936 wydał kolejny bestseller, Kanadę pachnącą żywicą.

W 1937 oceniał plan kolonializacji Madagaskaru, podróż opisał w książce Radosny ptak drongo, później przerobionej na Gorąca wieś Ambinanitelo, wznowionej jako Madagaskar. Gorąca wieś Ambinanitelo[8].

II wojna światowa zastała Fiedlera na Tahiti. Porzucił tę wyspę, aby podjąć służbę żołnierską. W lutym 1940 przez Francję dotarł do Wielkiej Brytanii, gdzie poznał polskich lotników uczestniczących w bitwie o Anglię. Napisał o nich głośną książkę Dywizjon 303 – jej przedruki krążyły w okupowanej Polsce, podnosząc morale społeczeństwa. W latach 1942–1943 pływał na polskich statkach handlowych – wysiłek wojenny naszych marynarzy opisał w książce Dziękuję ci, kapitanie. W trakcie wojny i tuż po niej w Londynie przyszli na świat jego dwaj synowie – Marek i Arkady Radosław.

W 1946 powrócił razem z żoną Włoszką Marią Maccariello do Polski i zamieszkał w Puszczykowie pod Poznaniem. Nie mogąc podróżować (czasy stalinowskie), napisał powieści dla młodzieży: Mały Bizon, Wyspa Robinsona, Orinoko[9].

Od 1956 powrócił na podróżnicze szlaki – odwiedził Indochiny, Brazylię, Gujanę, Madagaskar, Kanadę, kilkukrotnie Afrykę Zachodnią[9].

W swoim życiu odbył 30 wypraw i podróży. Napisał 32 książki, które ukazały się w 23 językach w przeszło 10-milionowym nakładzie. Jego książki urzekają plastyką opisu, barwnie zbliżają czytelnikowi ludzi o różnych kolorach skóry, uczą szacunku dla innych kultur i obyczajów, opiewają piękno przyrody. Jest autorem dwóch książek autobiograficznych: „Mój ojciec i dęby” oraz „Wiek męski – zwycięski”[10].

W 1974 pisarz zachęcony namowami czytelników stworzył wraz z rodziną prywatne muzeum podróżniczych trofeów w swym domu w Puszczykowie[11].

W 1983 był członkiem Rady Krajowej PRON[12].

Zmarł 7 marca 1985 w Puszczykowie, gdzie został pochowany na miejscowym cmentarzu. Autorem rzeźby przedstawiającej głowę pisarza i umieszczonej na jego grobie jest Adam Haupt.

Podróże

[edytuj | edytuj kod]

  • 1927 – północna Norwegia
  • 1928 – południowa Brazylia
  • 1933 – Amazonia i Peru
  • 1935 – Kanada
  • 1937 – Madagaskar
  • 1939 – Tahiti
  • 1940 – Francja, Wielka Brytania
  • 1942–1943 – USA, Trynidad, Gujana, Brazylia
  • 1945 – Kanada
  • 1948 – Meksyk
  • 1952–1953 – ZSRR (Gruzja)
  • 1956–1957 – Indochiny (północny Wietnam, Laos, Kambodża)
  • 1959–1960 – Afryka Zachodnia (Gwinea, Ghana)
  • 1961 – północno-zachodnia Kanada
  • 1963–1964 – Brazylia, Gujana
  • 1965–1966 – Madagaskar
  • 1967 – Brazylia
  • 1968 – ZSRR (wschodnia Syberia)
  • 1969 – Nigeria
  • 1970 – Peru
  • 1971 – Afryka Zachodnia
  • 1972 – Kanada (Kolumbia Brytyjska, Alberta, Quebec)
  • 1973 – Ameryka Południowa
  • 1975 – Kanada (Ontario, Quebec)
  • 1976–1977 – Afryka Zachodnia
  • 1978–1979 – Peru
  • 1980 – Kanada
  • 1981 – Afryka Zachodnia

Ordery i odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Nagrody i wyróżnienia

[edytuj | edytuj kod]

Był laureatem wielu nagród, m.in. nagrody literackiej miasta Poznania[17] (1936), Nagrody Ministra Kultury i Sztuki II stopnia za literaturę podróżniczą (1963), nagrody prezesa Rady Ministrów za twórczość dla dzieci i młodzieży (1974) oraz nagrody państwowej I stopnia za całokształt twórczości (1978).

Potomkowie Fiedlera

[edytuj | edytuj kod]

Dwaj synowie Arkady Radosław Fiedler (starszy), były poseł oraz Marek Fiedler (młodszy) są także pisarzami i podróżnikami. Pasje do podróżnictwa i twórczości literackiej odziedziczyli także wnukowie Arkady Paweł Fiedler (syn Arkadego Radosława) i Radosław Fiedler (syn Marka). Arkady Radosław ma również wnuka Arkadego Antoniego. Wszyscy mieszkają obok siebie w Puszczykowie, prowadząc Muzeum - Pracownię Literacką Arkadego Fiedlera wraz Ogrodem Kultur i Tolerancji[18].

Upamiętnienie

[edytuj | edytuj kod]

Jest patronem kilkudziesięciu szkół, m.in.: Szkoły Podstawowej w Czapurach[19], Szkoły Podstawowej nr 2 w Dębnie[20], Szkoły Podstawowej w Starej Przysiece Drugiej[21], Szkoły Podstawowej w Zbąszyniu[22], Szkoły Podstawowej nr 18 w Zielonej Górze[23], Zespołu Szkół Nr 12 w Szczecinie, Szkoły Podstawowej w Rychwale[24], Szkoły Podstawowej nr 114 w Krakowie[25], Szkoły Podstawowej w Przeźmierowie[26], Szkoły Podstawowej w Chomęcicach[27], Szkoły Podstawowej nr 13 w Gorzowie Wielkopolskim[28], Szkoły Podstawowej nr 5 w Gnieźnie[29] oraz Szkoły Podstawowej w Golinie Wielkiej[30]. Podróżnik jest również patronem ulic w Polsce i na świecie[31].

Od 6 lipca 2009 jest również patronem Wielkopolskiego Oddziału Żandarmerii Wojskowej w Poznaniu[32]. Od 1996 w Muzeum-Pracowni Literackiej Arkadego Fiedlera wręczana jest coroczna nagroda „Bursztynowego Motyla” im. A. Fiedlera dla polskiego autora książki podróżniczej. W 2020 Piotr Bojarski wydał jego biografię zatytułowaną Fiedler. Głód świata (Wydawnictwo Poznańskie)[33].

W Puszczykowie wyznakowano szlak pieszy zielony im. Arkadego Fiedlera[34].

W 2020 r. nakładem Wydawnictwa Poznańskiego ukazała się biografia Arkadego Fiedlera Fiedler. Głód świata autorstwa Piotra Bojarskiego[35].

Publikacje

[edytuj | edytuj kod]

Reportaże i eseje podróżnicze

[edytuj | edytuj kod]

Powieści

[edytuj | edytuj kod]

Wspólnie z Markiem Fiedlerem

[edytuj | edytuj kod]

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑W ewidencji wojskowej figuruje jako „Adam Arkady” lub „Adam Arkadiusz”.
  2. ↑ abArkady Fiedler - biografia, życiorys, cytaty i ciekawostki [online], ObliczaLudzi.com, 24 marca 2018 [dostęp 2022-01-20] (pol.).
  3. ↑ abKartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2024-11-28].
  4. ↑Fiedler Arkady (1894-1985) • Odkryj Wielkopolskę • sprawdź ciekawe miejsca w Twojej okolicy [online], regionwielkopolska.pl [dostęp 2022-01-20] (pol.).
  5. ↑ abcdArkady Fiedler [online], www.fiedler.pl [dostęp 2022-01-20] .
  6. ↑„Dziennik Personalny” (R.2, Nr 1), MSWojsk, 8 stycznia 1921, s. 15 .
  7. ↑Arkady Fiedler: śpiew ryb i zapach żywicy cz. 1 [online], histmag.org [dostęp 2021-08-02] .
  8. ↑Podróże z Arkadym Fiedlerem: Vazaha, któremu Madagaskar dał dwie żony | Głos Wielkopolski [online], gloswielkopolski.pl [dostęp 2020-12-01] (pol.).
  9. ↑ abJerzyJ. Jernas JerzyJ., Arkady Fiedler – człowiek bez paszportu, 2013 . Brak numerów stron w książce
  10. ↑Arkady Fiedler: Byłem wielkim marzycielem [online], PolskieRadio.pl [dostęp 2015-11-24] .
  11. ↑Muzeum Arkadego Fiedlera w Puszczykowie: Od 40 lat to muzeum jest żywe [online], Gloswielkopolski.pl [dostęp 2015-11-24] .
  12. ↑Trybuna Robotnicza, nr 109 (12961), 10 maja 1983 roku, s. 6.
  13. ↑M.P. z 1938 r. nr 177, poz. 323.
  14. ↑Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2024-11-28].
  15. ↑M.P. z 1955 r. nr 96, poz. 1298 „w 10 rocznicę Polski Ludowej za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki”.
  16. ↑M.P. z 1936 r. nr 261, poz. 461 „za zasługi na polu literatury podróżniczej”.
  17. ↑Laureat nagrody literackiej m. Poznania. „Gazeta Lwowska”, s. 3, nr 281 z 5 grudnia 1936. 
  18. ↑Arkady RadosławA.R. Fiedler Arkady RadosławA.R., Każdy z nich ma w sobie trochę Kolumba : w Gdyni powstaje opowieść o rodzinie Fiedlerów, szczęśliwych podróżników, „Zawsze Pomorze” (6), 2022, s. 18-19, ISSN2720-3700 .
  19. ↑Szkoła im. Arkadego Fiedlera w Czapurach. oficjalna strona.
  20. ↑Szkoła Podstawowa nr 2 im. Arkadego Fiedlera w Dębnie. oficjalna strona [dostęp 2021-05-30].
  21. ↑Historia wyboru. szkola-przysieka.pl. [dostęp 2018-01-29].
  22. ↑Szkoła Podstawowa im. A. Fiedlera w Zbąszyniu. oficjalna strona.
  23. ↑Szkoła Podstawowa nr 18 w Zielonej Górze. oficjalna strona.
  24. ↑Szkoła Podstawowa w Rychwale. oficjalna strona. [dostęp 2016-03-13].
  25. ↑Szkoła Podstawowa nr 114 w Krakowie. sp114.krakow.pl. [dostęp 2016-11-09].
  26. ↑Szkoła Podstawowa im. Arkadego Fiedlera w Przeźmierowie. oficjalna strona. [dostęp 2017-12-18].
  27. ↑Szkoła Podstawowa im. Arkadego Fiedlera w Chomięcicach. oficjalna strona. [dostęp 2019-03-18].
  28. ↑Szkoła Podstawowa nr 13 w Gorzowie Wielkopolskim. oficjalna strona. [dostęp 2019-11-22].
  29. ↑Szkoła Podstawowa nr 5 im. Arkadego Fiedlera w Gnieźnie.
  30. ↑Szkoła Podstawowa im. Arkady Fiedler Golina Wielka [online], spgolina.pl [dostęp 2021-12-22] .
  31. ↑Rytualne żony Arkadego Fiedlera | Nasz Głos Poznański. naszglospoznanski.pl. [dostęp 2018-03-28].
  32. ↑Decyzja Nr 182/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 9 czerwca 2009 r. w sprawie nadania imienia por. Arkadego Fiedlera Wielkopolskiemu Oddziałowi Żandarmerii Wojskowej oraz ustanowienia dorocznego Święta (Dziennik Urzędowy MON Nr 12, poz. 128). Decyzja weszła w życie z dniem ogłoszenia, czyli 6 lipca 2009 r.
  33. ↑Głód świata, „IKS. Poznański Informator Kulturalny, Sportowy i Turystyczny”, nr 2(340)/2020, s. 89, ISSN1231-9139 .
  34. ↑Szlak zielony im. Arkadego Fiedlera :: Puszczykowo [online], puszczykowo.pl [dostęp 2022-01-20] .
  35. ↑Fiedler. Głód świata [online], Wydawnictwo Poznańskie [dostęp 2024-10-16] .
  36. ↑ArkadyA. Fiedler ArkadyA., Motyle mego życia : O wielkiej miłości i wielu miłostkach, Poznań: Wydawn. Poznańskie, 1983, ISBN 83-210-0329-X, OCLC 17465025 [dostęp 2022-01-20] . Brak numerów stron w książce
  37. ↑ArkadyA. Fiedler ArkadyA., Zwierzęta mego życia : rzeczy wybrane, wyd. 1, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1985, ISBN 83-210-0516-0, OCLC 12896532 [dostęp 2022-01-20] . Brak numerów stron w książce
  38. ↑ArkadyA. Fiedler ArkadyA., Kobiety mej młodości : rzeczy wybrane, wyd. 1, Poznań: Wydawn. Poznańskie, 1989, ISBN 83-210-0863-1, OCLC 27229841 [dostęp 2022-01-20] . Brak numerów stron w książce
  39. ↑ArkadyA. Fiedler ArkadyA., Biały Jaguar, wyd. 1, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1980, ISBN 83-210-0206-4, OCLC 7093829 [dostęp 2022-01-20] . Brak numerów stron w książce
  40. ↑ abArkadyA. Fiedler ArkadyA., Ród Indian Algonkinów, Poznan: Wydawnictwo Poznanskie, 1984, ISBN 83-210-0392-3, OCLC 12195374 [dostęp 2022-01-20] . Brak numerów stron w książce

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

  • Rocznik Oficerski Rezerw 1934, Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, Warszawa 1934, L.dz. 250/mob. 34, s. 185, 717.
  • Pierwsza lista oficerów rezerwowych WP. Dodatek do Dziennika Personalnego M.S.Wojsk. nr 37 z 24.09.1921 r.
  • Marek Rezler: Sylwetki zasłużonych poznaniaków. Biogramy historyczne. W: Wielka Księga Miasta Poznania. Wyd. 1. Poznań: Dom Wydawniczy „Koziołki Poznańskie”, 1994, s. 734. ISBN 83-901625-0-4.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]